Karpers die kunnen kiezen wanneer en hoeveel ze eten, groeien sneller en zijn minder gestrest dan soortgenoten die op vaste tijdstippen dezelfde hoeveelheid voer krijgen. En dat komt niet doordat de kiezende karpers zich vol vreten: ze eten vrijwillig minder dan ze zouden kunnen. Dat ontdekten dierfysiologen van de Radboud Universiteit Nijmegen. De resultaten, die interessant zijn voor de aquacultuur, werden op 13 september gepubliceerd in het tijdschrift Physiology & Behavior.

Stresshormoon laag
‘De kiezende karpers eten de hele dag door kleine beetjes in plaats van alles in een keer’, legt Peter Klaren uit. Hij is docent en onderzoeker op de afdeling organismale dierfysiologie van de Radboud Universiteit. ‘Uiteindelijk groeien ze daardoor vier tot vijf keer zo snel als de controlevissen en is de hoeveelheid stresshormoon in hun bloed opvallend laag en stabiel, terwijl die in de controlegroep grote pieken vertoont. Zelf mogen kiezen wanneer je eet heeft dus grote voordelen voor de karper. Maar waarom dat zo is, weten we nog niet precies.’

Visvoerapparaat
‘Oorspronkelijk wilde ik alleen weten wanneer de karpers het liefst eten. Alle vissensoorten hebben andere gewoontes, ook qua eetgedrag. Je hebt bijvoorbeeld dag- en nachteters. Van de karper wisten we het nog niet.’ Daarom ontwierp Klaren samen met collega’s een ingenieus apparaat. Een automatisch visvoerapparaat is verbonden met een slinger in het aquarium en een computer. Wanneer een vis tegen de slinger drukt, bezorgt het visvoerapparaat een portie voer in het aquarium en registreert de computer dat (zie filmpje). ‘Mijn grootste zorg was dat de vissen het systeem niet zouden begrijpen, maar binnen een paar dagen hadden ze al door hoe het werkte!’

Verklaring voor groei
Een collega merkte tijdens de eerste testen met een prototype van het systeem op dat de kiezende karpers veel sneller groeiden dan de controlevissen. Dit was de aanleiding voor de juist gepubliceerde studie. ‘Een van onze hypotheses is dat karpers bij voorkeur eten op momenten dat hun darmstelsel het voedsel zo efficiënt mogelijk kan verwerken. Dat blijkt alvast niet het geval. De activiteiten van verteringsenzymen zijn de hele dag ongeveer hetzelfde, en maken dus geen verschil.’ Klaren zoekt de verklaring nu op het hormonale vlak. ‘Het is nog niet helemaal duidelijk maar het stresshormoon cortisol speelt waarschijnlijk een belangrijke rol.’

Gezondere en grotere vissen
‘Eigenlijk is het natuurlijk niet zo gek dat dieren die zelf mogen bepalen wanneer ze eten, beter in hun vel zitten. Voor vissen in het algemeen lijkt het er in ieder geval op dat ze minder gestrest zijn wanneer ze zelf mogen kiezen’, aldus Klaren. Toch wordt er in de aquacultuur nog weinig tot geen gebruik gemaakt van die kennis. En dat terwijl relatief simpele aanpassingen zoals het automatische visvoerapparaat kunnen zorgen voor gezondere en beter groeiende vissen, zonder het gebruik van meer of ander voer. ‘Maar dan wel in combinatie met grotere aquariums’, zegt Klaren. ‘In de aquacultuur is het aantal vissen per kubieke meter aquarium zo hoog dat de vis die een maaltijd wil en op de knop drukt, vaak niet de vis is die de maaltijd ook opeet. Dat is pas stress! Vissen hebben specifieke behoeftes en ingewikkelde sociale structuren. Ik vind het belangrijk dat we dat gaan erkennen, ook in de industrie.’

Bron: Radboud Universiteit Nijmegen